فیلم سینمایی خانه پدری روایتی ۸۰ ساله (از دهه ۱۳۱۰ تا ۱۳۸۰ شمسی) از زندگی چند نسل در یک خانه قدیمی در تهران است. ساختار فیلم اپیزودیک است و هر بخش، برش‌هایی از زندگی افراد این خانواده را در مقاطع زمانی مختلف به تصویر می‌کشد. شالوده اصلی داستان بر یک راز هولناک بنا شده است: قتل دختری به نام ملوک توسط پدرش (کلب‌حسن) و برادرش (محتشم) در همان سکانس ابتدایی فیلم و دفن جسد او در زیرزمین خانه.

این قتل ناموسی که برگرفته از یک رویداد واقعی در سال ۱۳۳۲ است، تبدیل به “نطفه شر” یا به قول منتقدان، “قبرنمایی” می‌شود که فضای خانه و سرنوشت ساکنان آن را تا چندین دهه تحت تأثیر قرار می‌دهد. خانه به نمادی از جامعه‌ای سنتی بدل می‌شود که با پنهان‌کاری، خشونت را زیر خروارها رسم و رسوم دفن می‌کند.

فیلم سینمایی  خانه پدری (محصول ۱۳۸۹، اکران با تأخیر و حواشی زیاد) به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی کیانوش عیاری، یکی از بحث‌برانگیزترین و در عین حال مهم‌ترین آثار سینمای ایران در دهه‌های اخیر است. این فیلم، با نگاهی تلخ و بی‌پرده به معضلات فرهنگی و اجتماعی ریشه‌دار، به‌ویژه در ارتباط با جایگاه زن و خشونت ناموسی، توانست شوک و تأثیر عمیقی بر مخاطبان و منتقدان بگذارد.

• ساختار اپیزودیک: عیاری با پرش‌های زمانی طولانی، نشان می‌دهد که چگونه یک عمل خشونت‌آمیز در گذشته می‌تواند به صورت پنهان، بر سرنوشت و روان نسل‌های بعد سایه افکند. داستان خطی نیست، بلکه مثل یک حفاری باستان‌شناسانه، به لایه‌های زیرین و پنهان فرهنگی می‌پردازد.

• خانه به مثابه نماد: این خانه، صرفاً یک مکان نیست؛ نمادی از جامعه ایران و خانواده‌ای سنتی است که با دوگانگی ظاهر و باطن دست و پنجه نرم می‌کند. نمای آشکار خانه، حیاط و ایوان است و روی پنهانش، زیرزمینی که راز قتل را در خود پنهان کرده است.

• تأکید بر پنهان‌کاری: به گفته منتقدان، عنصر اصلی فیلم، پنهان‌کاری است. جنایتی که انجام شده، هیچ‌گاه افشا نمی‌شود و همین امر، موجب تولید چرخه معیوب خشونت و تعصب می‌شود.

• بازیگران: بازیگرانی چون مهران رجبی (در نقش کلب‌حسن/پدر)، مهدی هاشمی و ناصر هاشمی (در نقش‌های میانسالی و جوانی محتشم/پسر)، شهاب حسینی و مینا ساداتی در مقاطع مختلف در فیلم حضور دارند و هر یک به خوبی بار عاطفی و تاریخی نقش خود را به دوش می‌کشند.

💥 جنجال‌ها و توقیف: فریاد اعتراض اجتماعی

«خانه پدری» از زمان نمایش در سی و دومین جشنواره فیلم فجر (۱۳۹۲) تا اکران‌های محدود و توقیف‌های مکرر، همواره در کانون توجه بوده است.

1. خشونت عریان: سکانس ابتدایی قتل، به دلیل نمایش بی‌پرده و هولناک خشونت، باعث اعتراض‌هایی شد و چندین بار به عنوان دلیل اصلی توقیف فیلم از سوی نهادهای نظارتی مطرح گردید.

2. سیاه‌نمایی یا واقع‌نمایی؟ بسیاری از منتقدان، فیلم را شجاعانه و تابوشکن دانستند که به ریشه‌یابی تعصبات کورکورانه و خشونت‌های ناموسی در یک فرهنگ بیمار می‌پردازد. در مقابل، برخی دیگر آن را به “سیاه‌نمایی”، “ضدملی” و “هتاک” بودن به جایگاه خانواده و پدر ایرانی متهم کردند.

3. هدف کارگردان: کیانوش عیاری تاکید کرد که این فیلم بر اساس یک واقعه واقعی ساخته شده و هدف او، فریادی اعتراضی اجتماعی است. او معتقد بود که «خانه پدری» نه تنها بنیان خانواده را سست نمی‌کند، بلکه با افشای تبعات شوم پنهان‌کاری، در راستای حفظ کرامت و اصالت خانواده‌های ایرانی است.

🎯 اهمیت فیلم: میراثی برای نقد فرهنگی

«خانه پدری» فراتر از یک فیلم صرفاً سینمایی، تبدیل به یک سند تصویری زنده شد که ذهن‌ها را به چالش کشید و جامعه را وادار به بحث درباره معضلات سنتی و خشونت‌های پنهان کرد. کیانوش عیاری با این اثر، ثابت کرد که همچنان یکی از دغدغه‌مندترین و رادیکال‌ترین فیلمسازان ایرانی است که بدون مصلحت‌اندیشی، دوربین خود را متوجه زشتی‌ها و بیماری‌های درونی جامعه می‌کند.

«خانه پدری» در نهایت نه یک فیلم تاریخی، بلکه پژوهشی است تأمل‌برانگیز درباره فرهنگ سکوت و بار سنگین تاریخی که بر دوش زنان این سرزمین قرار داده شده است.